Ung thư hầu-
họng liên quan tới vi rút gây u nhú ở người (HPV-human Papillomavirus)
Ung
thư hầu- họng là một bệnh mà các tế bào ác tính tạo thành trong các mô của hầu-
họng. Hầu- họng là một phần giữa cổ họng trong đó bao gồm các cơ sở của lưỡi,
amidan, vòm miệng, và các thành của họng. Ung thư hầu- họng có thể được chia
thành hai loại: ung thư có liên quan đến nhiễm vi rút gây u nhú ở người
(HPV-human Papillomavirus), và ung thư có liên quan đến rượu hoặc sử dụng thuốc
lá.
Ung
thư hầu- họng ung thư có dương tính với
HPV còn được gọi là HPV16 và ung thư hầu- họng (HPV và OPC) là sự kết hợp của
ung thư biểu mô tế bào vảy hầu- họng
(OSCC), kết hợp với loại HPV- 16 vi rút .
1. Dịch tễ học
HPV
và OPC có xu hướng trẻ hóa so với những người chỉ nhiễm HPV. Hiện nay, tỷ lệ
nhiễm HPV ngày càng tăng có liên quan đến bệnh ung thư hầu- họng ở Mỹ, có thể
là do thay đổi hành vi tình dục không an toàn.
Giảm
tỷ lệ hút thuốc có thể dẫn tới giảm nguy
cơ mắc bệnh ung thư âm tính với HPV. Trong khi những thay đổi trong hoạt động
tình dục lại làm tăng tỷ lệ mắc ung thư dương tính với HPV. Tại Mỹ, HPV và OPC
chiếm khoảng 60% các trường hợp OPC lớn hơn 40% so với thập kỷ trước. Đến 2007,
tỷ lệ mắc chung OPC ở Mỹ, bao gồm cả không liên quan đến HPV, là 3,2 trường hợp
trên 100.000 nam giới/năm và 1,9 trường hợp trên 100.000 nữ giới/năm. Tỷ lệ mắc
HPV liên quan đến mắc OPC cũng được tăng lên ở các nước khác. Ví dụ, tại Thụy
Điển (2007), có trên 80% trường hợp mắc HPV đối với ung thư ở Amidan . Tại Úc,
tỷ lệ mắc HPV liên quan OPC là 1,56 trường hợp trên 100.000 nam giới/năm .
Hình
1. Hình ảnh giải phẫu hầu họng
2. Nguyên nhân
Nhiễm
trùng răng miệng HPV xuất hiện trước khi có sự phát triển của HPV và OPC. Chấn
thương nhẹ ở lớp màng chất nhầy đóng vai trò quan trọng trong việc lây nhiễm HPV. Chúng có thể xâm lấn xuống lớp đáy của
thượng bì. Những người xét nghiệm dương tính với HPV-16 ở miệng có có nguy cơ
phát triển tình trạng nhiễm HPV và OPC cao gấp 14 lần so với những người không
nhiễm HPV.
Suy
giảm miễn dịch cũng là một trong những yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm HPV và OPC
. Những người có di truyền TGF-β1, đặc biệt T869C, có nhiều khả năng có HPV16
và OPC. TGF-β1 đóng một vai trò quan trọng trong việc kiểm soát hệ thống miễn dịch.
Một
nghiên cứu (1999) đã phát hiện ra rằng những bệnh nhân có nhiễm HPV liên quan đến
bệnh ung thư ở bộ phận sinh dục thì có nguy cơ gia tăng gấp 4,3 lần nguy cơ mắc hạch hạnh nhân của ung thư biểu
mô tế bào vảy.
Đồng
nhiễm vi rút Herpes-8 có thể dẫn đến nguy cơ nhiễm HPV-16 rất cao .
3. Triệu chứng
Những
dấu hiệu có thể có của bệnh ung thư hầu họng bao gồm:
- Đau họng kéo dài
- Đau hoặc khó nuốt
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
- Thay đổi giọng nói
- Đau tai
- Có khối u ở mặt sau của cổ họng hoặc miệng
- Có khối u trong cổ
- Xuất hiện cơn đau âm ỉ phía sau xương ức
- Ho
4. Quá trình phát triển
Ung
thư lan rộng trong cơ thể theo 3 cách:
- Ung thư xâm nhập vào các mô bình thường
xung quanh.
- Ung thư xâm nhập vào hệ thống bạch huyết và
đi qua các mạch bạch huyết đến các nơi khác trong cơ thể.
- Ung thư xâm nhập vào tĩnh mạch, mao mạch và
đi qua máu đến những nơi khác trong cơ thể.
Các
giai đoạn phát triển:
- Giai đoạn 0: ung thư biểu mô tại chỗ. Tế
bào bất thường được tìm thấy trong lớp màng của hầu họng. Chúng có thể trở
thành ung thư và lây lan vào các mô bình thường xung quanh.
- Giai đoạn 1: Ung thư đã được hình thành, có
kích thước 20mm hoặc nhỏ hơn và chưa lan ra ngoài vùng hầu họng.
- Giai đoạn 2: Ung thư đã hình thành và kích
thước lớn hơn 20mm nhưng không lớn hơn 40mm. Chưa lan ra ngoài vùng hầu họng.
- Giai đoạn 3: Kích thước của ung thư lớn hơn
40mm. Chưa lan rộng ra bên ngoài vùng hầu- họng. Bất kỳ kích thước và đã lan rộng
đến chỉ có một hạch bạch huyết trên cùng một bên của các cổ như ung thư. Các hạch
bạch huyết bị ung thư là 30mm hoặc nhỏ hơn.
- Giai đoạn 4A: Ung thư đã lan đến các mô gần
vùng hầu họng, bao gồm vòm miệng, hàm dưới, các cơ của lưỡi hoặc cơ trung tâm của
hàm và có thể lây lan sang một hoặc nhiều hạch bạch huyết gần đó, và kích thước
của khối u không lớn hơn 60mm. Giai đoạn này, ung thư đã lan rộng đến một hoặc
nhiều hạch bạch huyết, có nghĩa là lớn hơn 30mm nhưng không lớn hơn 60mm.
- Giai đoạn 4B: Ung thư bao quanh động mạch chính ở cổ hoặc
đã di căn đến xương trong xương hàm, di căn đến phần cơ ở phía bên của hàm hoặc
phần trên của cổ họng phía sau mũi và có thể lan đến các hạch bạch huyết gần
đó. Ung thư đã lan đến hạch bạch huyết có nghĩa là lớn hơn 60 mm và có thể đã
lây lan đến các mô xung quanh vùng hầu họng.
- Giai đoạn 4C: Ung thư đã lan đến tất cả các
bộ phận khác của cơ thể, và có thể lan đến các hạch bạch huyết.
Một
nghiên cứu được tiến hành hơn 15 năm, đã phát hiện ra rằng những người có nguy
cơ tiếp xúc với HPV cao thì khả năng tiến triển lên HPV và OPC càng cao. Bệnh
ung thư liên quan đến HPV gây ra bởi sự xuất hiện của E6 và E7 của protein HPV
liên kết với khối u ức chế và bất hoạt Protein p53 và Protein nguyên bào võng mạc.
5. Chẩn đoán
Các
xét nghiệm và phương pháp sau đây có thể được sử dụng để chẩn đoán ung thư hầu-
họng:
+
Kiểm tra vật lý và lịch sử của bệnh: khám để phát hiện các dấu hiệu chung về sức
khỏe, bao gồm cả kiểm tra các dấu hiệu của bệnh, chẳng hạn như sưng hạch bạch
huyết ở cổ hoặc bất cứ điều gì khác bất thường. Kiểm tra miệng và cổ và cổ họng
bằng gương nhỏ để kiểm tra các khu vực bất thường. Sau đó, hỏi về các thói quen
sức khỏe của bệnh nhân, các bệnh trước đây và phương pháp điều trị.
+ CT scan (CAT scan): chụp cắt lớp vi tính
hoặc chụp cắt lớp trục vi tính nhằm mục đích chụp lại chi tiết các hình ảnh ở
khu vực bên trong cơ thể từ các góc độ khác nhau, để xem có dấu hiệu bất thường.
+
MRI (chụp cộng hưởng từ): sử dụng nam châm, sóng radio và máy tính để thực hiện
một loạt các hình ảnh chi tiết của khu vực bên trong cơ thể. Thủ tục này còn được
gọi là chụp cộng hưởng từ hạt nhân (NMRI).
+
X-quang: Chụp X-quang của các cơ quan và xương. X-quang là một loại tia năng lượng
có thể đi qua cơ thể và được ghi thành phim các hình ảnh của khu vực bên trong
cơ thể.
+
PET scan (positron phát thải chụp CT scan): để tìm các tế bào khối u ác tính
trong cơ thể. Một lượng nhỏ phóng xạ gắn vào đường (glucose) được tiêm vào tĩnh
mạch. Máy quét PET quay xung quanh cơ thể và quan sát các phần có dòng phóng xạ
chạy qua. Các tế bào khối u ác tính xuất hiện sáng hơn trong hình vì chúng đang
hoạt động mạnh hơn và mất nhiều glucose hơn các tế bào bình thường.
+
Nội soi: nhằm mục đích quan sát các cơ quan và mô trong cơ thể để phát hiện bộ
phận bất thường. Ống nội soi được đưa vào thông qua mũi hay miệng của bệnh nhân
và quan sát các tế bào bên trong. Nội soi cũng có thể có một công cụ để loại bỏ
các mô hoặc mẫu hạch bạch huyết có dấu hiệu của bệnh sau khi được kiểm tra dưới
kính hiển vi.
+
Sinh thiết: Việc loại bỏ các tế bào hoặc mô có dấu hiệu của bệnh ung thư sau
khi xác định bằng quan sát dưới kính hiển vi và phân tích bệnh học.
Từ
kết quả của các phương pháp trên, các bác sĩ sẽ chẩn đoán về tình trạng mắc ung
thư và giai đoạn mắc ung thư của bệnh nhân.
6. Phòng ngừa
Có
nhiều bạn tình, từng quan hệ tình dục bằng miệng-sinh dục, quan hệ tình dục qua
đường hậu môn, miệng, có kết quả Pap smear bất thường hoặc chứng loạn sản cổ tử
cung, có xuất hiện mụn cóc sinh dục là các chỉ điểm nguy cơ của bệnh. Nghiên cứu
(2010) kết luận rằng người sử dụng thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc HPV và OSCC,
và có nguy cơ cao tái phát bệnh cao so với những người không bao giờ hút thuốc
lá.
Do
đó, biện pháp tốt nhất để giảm nguy cơ nhiễm HPV và OPC là giảm các yếu tố nguy
cơ cao của bệnh và tiêm vắc xin HPV đầy đủ, đủ liều và đúng thời điểm.
7. Điều trị
Đối
với những người mắc bệnh ung thư hầu họng, biện pháp điều trị tốt nhất là kết hợp
giữa xạ trị và hóa trị liệu. Liệu pháp này có hiệu quả được so sánh tương tự
như xử trí ngoại khoa.
Kết
quả của nghiên cứu trên 27 bệnh nhân trải qua giai đoạn phát triển (III và IV)
của ung thư hầu họng cho thấy 67% đã có cơ sở các tổn thương lưỡi và 82% sử dụng
ống dạ dày trước hoặc trong quá trình điều trị. Ba tháng sau khi điều trị kết hợp
hóa trị và xạ trị, có 33% bệnh nhân ăn được bằng đường miệng, 45% đã có thể ăn
uống nhưng vẫn phải cho ăn qua ống và 22% đã không thể ăn uống được